Is het installeren van een warmtepomp bij renovatie ook mogelijk?

De meeste huizen die zijn gebouwd vóór de jaren ’80, zijn meestal geschikt (of geschikt gemaakt) voor centrale verwarming met een gasgestookte cv-ketel. Is het op een koude winterdag bijvoorbeeld -10°C, dan kan een ouder type cv-ketel de radiatoren in dergelijke huizen tot wel 90°C verwarmen om het binnen warm te krijgen. Vanaf de jaren ’80 werden huizen beter geïsoleerd en kon de zogeheten cv-aanvoertemperatuur geleidelijk worden verlaagd naar maximaal 80°C. Daarom wordt het vermogen van radiatoren meestal opgegeven bij een cv-aanvoertemperatuur van 80°C. Met de introductie van de hr-ketel – die een hoog rendement behaalt bij een lage cv-temperatuur – kon de cv-aanvoertemperatuur verder zakken naar zo’n 60°C tot 70°C. Voorwaarde daarbij is wél dat de radiatoren bij die lagere temperatuur nog genoeg warmte afgeven. Later werd – niet alleen als bijverwarming, maar ook als hoofdverwarming – steeds vaker vloerverwarming toegepast.

Bij een warmtepomp gaat de cv-aanvoertemperatuur nóg verder omlaag. Een warmtepomp kan je huis namelijk prima verwarmen bij een cv-aanvoertemperatuur van circa 55°C. Met een hoge temperatuur warmtepomp zoals de S2125 kan werken met hogere aanvoertemperaturen tot 70 - 75 °C. Voor het behalen van een optimaal rendement (de zogeheten COP) is het echter een stuk gunstiger om te werken met een aanvoertemperatuur van maximaal 45°C of (liever nog) 35°C. Vloerverwarming functioneert bij dergelijke cv-aanvoertemperaturen uitstekend en is dus bij uitstek geschikt voor verwarming met een warmtepomp.

Is je cv-installatie nog niet geschikt voor een lage aanvoertemperatuur? Dán is een flinke verbouwing natuurlijk een prima moment om je installatie aan te passen. Je kunt hierbij onder meer denken aan het vervangen van (een aantal van) je bestaande radiatoren door overgedimensioneerde radiatoren die ook bij een lage cv-aanvoertemperatuur nog voldoende vermogen leveren of het leggen van vloerverwarming.

Vloerverwarming: hoofdverwarming of bijverwarming?

Niet iedere vloerverwarming is hetzelfde. Liggen de vloerverwarmingsbuizen dicht bij elkaar, dan kan de vloer voldoende warmte afgeven om een ruimte zelfstandig – dus zonder radiatoren – te kunnen verwarmen. In zo’n geval werkt de vloerverwarming als ‘hoofdverwarming’. Dit type vloerverwarming is zonder meer geschikt voor een warmtepomp.

Liggen de verwarmingsbuizen wat verder uit elkaar, dan geeft de vloer minder warmte af en heb je altijd nog wel een paar (kleine) radiatoren nodig om de ruimte goed op temperatuur te krijgen. De vloerverwarming werkt dan als ‘bijverwarming’ en is vooral bedoeld om de vloer behaaglijk te laten aanvoelen. Vloerverwarming als bijverwarming heeft echter onvoldoende capaciteit om een ruimte zelfstandig te verwarmen. Op zich is dit type vloerverwarming ook geschikt voor een warmtepomp, maar je hebt wél – net als bij verwarming met een cv-ketel – nog een paar radiatoren nodig voor extra verwarmingscapaciteit. Wil je optimaal rendement met een lagere aanvoertemperatuur? Dan moeten de aanwezige radiatoren wellicht worden vervangen door grotere radiatoren, speciale ventilatoren onder je radiatoren of ventilatorconvectoren. Maar je kunt ook kiezen voor een hoge temperatuur warmtepomp zoals de NIBE S2125 met een hoge aanvoertemperatuur tot 70 °C - 75 °C. Een vakkundige installateur kan je hierover meer vertellen.

Is je huis na de bouw voorzien van extra energiebesparende maatregelen, zoals spouwmuurisolatie en/of isolerende beglazing? Dan is de warmtebehoefte van je huis lager dan waarop de cv-installatie oorspronkelijk is berekend. Hierdoor zijn de radiatoren in principe enigszins ‘overgedimensioneerd’ geworden, ze mogelijk prima werken met een warmtepomp. Zeker de warmtepompen met een hogere aanvoertemperatuur tot 70 - 75 °C.

Het woord ‘overgedimensioneerd’ behoeft misschien wel wat uitleg. Bij het ontwerpen van je huis is per ruimte berekend hoe groot de radiator in combinatie met de cv-aanvoertemperatuur (bijvoorbeeld 80°C) moet zijn om de ruimte voldoende te kunnen verwarmen als het ’s winters -10°C is. Is je huis in de loop van de tijd beter geïsoleerd (bijvoorbeeld door het vervangen van enkel glas door isolerende beglazing en/of door het aanbrengen van spouwmuurisolatie), dan hoeft de radiator minder warmte af te geven om de ruimte even warm te krijgen als voorheen. De radiator is dan dus in feite ‘te groot’ voor zijn taak. Ofwel: overgedimensioneerd. Dit is trouwens geen enkel probleem: door de radiatorkraan iets verder dicht te zetten wordt het niet te warm in de ruimte waar hij hangt en een thermostatische radiatorkraan zorgt vanzelf dat het niet te warm wordt. Het handige in dit geval is, dat de cv-aanvoertemperatuur verlaagd kan worden, naar bijvoorbeeld 55°C of 65°C. Een radiator heeft namelijk ‘van nature’ de eigenschap om minder warmte te leveren bij een lagere cv-aanvoertemperatuur.

Overgedimensioneerde radiatoren zijn vooral bruikbaar als je vloerverwarming als hoofdverwarming hebt, en op de overige kamers nog radiatoren. Je kunt dan voor zowel de vloerverwarming als radiatoren een lagere cv-temperatuur leveren dan gebruikelijk was met een cv-ketel. Ook bij een hybride installatie, waarbij je een warmtepomp en een cv-ketel samen laat werken, is dit erg nuttig.

Een warmtepomp rendeert het beste met een lage cv-aanvoertemperatuur, ca. 35-40°C. Hiervoor zijn overgedimensoneerde radiatoren soms niet voldoende en moet er iets meer worden aangepast aan het afgiftesysteem. Denk aan in de markt beschikbare accessoires voor radiatoren met een kleine ventilator. Bevestig je zo’n accessoire onder een bestaande radiator, dan vergroot je de warmteafgifte en kan de cv-aanvoertemperatuur nóg lager zijn. Het is uiteraard wel de vraag of zo’n accessoire op de aanwezige radiatoren past. Denk in deze situatie ook aan vloerverwarming, laagtemperatuurconvectoren (met of zonder kleine ventilatoren) of zeer grote radiatoren (ook zonder ventilatoren).

Als het niet mogelijk of wenselijk is om een lage temperatuur van 35 °C tot 55 °C te halen, dan kan een hoge temperatuur warmtepomp zoals de NIBE S2125 met een hogere aanvoertemperatuur tot 70 - 75 °C een goede oplossing bieden. Hiermee bespaar je de kosten voor een ingrijpende verbouwing en kun je toch gasloos verwarmen. Maar onthoud wel: deze warmtepomp haalt een zeer hoog rendement bij een lagere aanvoertemperatuur. Optimaliseer je je huis voor een lagere temperatuur, dan gaat het elektriciteitsverbruik van de warmtepomp nog verder omlaag en je energierekening dus ook.

Tijdens een geplande verbouwing zijn deze werkzaamheden natuurlijk een stuk minder ingrijpend dan in een keurig opgeruimd huis. Raadpleeg bij voorkeur een vakbekwame installateur voordat je actie onderneemt! Overigens is vloerverwarming niet alleen heel gunstig voor verwarming met een warmtepomp, maar voelt een nieuwe pvc-vloer of tegelvloer met vloerverwarming ook nog eens een stuk comfortabeler aan je voeten.

Overweeg bij het voorbereiden van je verbouwing ook meteen de mogelijkheden om je huis goed te isoleren. De meeste mensen denken hierbij vooral aan spouwmuurisolatie en isolerende beglazing. Maar het is ook heel goed mogelijk om – voordat je huis netjes wordt afgewerkt – het dak van binnenuit te isoleren en/of de kruipruimte te na-isoleren. Zelfs als je niet direct een warmtepomp wilt aanschaffen, kan je huis daar maar vast op voorbereid zijn.

Het plaatsen van een warmtepomp

Staat je huis vanwege een flinke renovatie of verbouwing toch al op z’n kop? Heb je net een ander huis gekocht dat nog moet worden afgewerkt? En is je cv-ketel dan ook nog aan vervanging toe? Dan zijn de omstandigheden ideaal voor het plaatsen van een warmtepomp. Je kunt dan vrij eenvoudig leidingen aanleggen en wegwerken en eventueel de rookgasafvoer van je cv-ketel laten verwijderen.

De financiële kant van het verhaal

Tot zover de technische aspecten. Maar laten we vooral ook de financiële kant van het verhaal niet vergeten. Een renovatie of verbouwing kost namelijk meestal best wat geld en misschien laat je budget het helemaal niet toe om alles tegelijk aan te pakken. Gelukkig helpt de overheid een handje mee met de ISDE-subsidie op warmtepompen, die vaak al gauw een paar duizend euro bedraagt. Daarnaast kun je misschien ook via de gemeente waar je huis staat nog gebruikmaken van een gunstige financieringsmogelijkheid of een subsidie voor het verduurzamen van de huis. Op de website van Milieu Centraal kun je checken of je gemeente dit soort regelingen biedt. Wil je niet zelf investeren, maar liever een warmtepomp leasen tegen een vast all-in maandbedrag? Kijk dan eens bij econic, een van de samenwerkingspartners van NIBE.

Wil je je huis tijdens een verbouwing of renovatie grondig aanpakken en ben je van plan om – direct of op termijn – ook een warmtepomp aan te schaffen, dan is het slim om nú al op in te spelen. Het vraagt weliswaar wat extra tijd en aandacht om – al dan niet samen met een specialist – uit te zoeken wat er voor het installeren van een warmtepomp in je huis moet worden aangepast, maar dat loont beslist de moeite. Tijdens een verbouwing blijven de meerkosten voor extra aanpassingen immers beperkt omdat de afwerking nog niet klaar is en je overal makkelijk bij kunt.

Meer weten?

Als het goed is, ben je na het lezen van dit artikel beter op de hoogte van de kansen die een renovatie of verbouwing je op het gebied van verduurzaming biedt. Wil je meer weten over de mogelijkheden of heb je behoefte aan een deskundig advies op maat? Neem contact op met een vakbekwame installateur bij jou in de buurt!